Tết Trung Thu ngày mấy? Nguồn gốc, ý nghĩa và các phong tục truyền thống

Tết Trung Thu 2024 vào ngày mấy tháng mấy? Diễn ra trong mấy ngày?

Năm 2024, Tết Trung Thu sẽ diễn ra ngày 15/08/2024 Âm lịch, trùng vào ngày 17/09/2024 Dương lịch và rơi vào ngày thứ Ba trong tuần.

Trung Thu thường diễn ra trong hai ngày: mùng 14 và 15 tháng 8. Song, trước khi ngày hội chính thức diễn ra một tháng, không khí đã bắt đầu nhộn nhịp, sôi động với những quầy bánh Trung Thu, đèn lồng được bày bán khắp ngõ ngách, khu phố, đường phố,...

Tết Trung Thu là ngày gì?

Tết Trung Thu là lễ hội diễn ra vào ngày Rằm tháng Tám Âm lịch hàng năm - thời điểm trăng sáng nhất và đẹp nhất. Đây cũng chính là thời gian người dân thu hoạch xong mùa vụ và bắt đầu tổ chức những lễ hội theo phong tục Việt Nam. Trong đó, hội Trăng Rằm là lễ hội tiêu biểu nhất của nước ta.

Tết Trung Thu là ngày lễ truyền thống, diễn ra vào ngày Rằm tháng Tám hàng năm - thời điểm trăng tròn và sáng nhất (Nguồn: Internet)

>>> Xem thêm: Trang Trí Trung Thu: Gợi Ý Một Số Ý Tưởng Đẹp, Độc Đáo

Tết Trung Thu bắt nguồn từ đâu? Các sự tích Tết Trung Thu

Nguồn gốc Tết Trung Thu

Tết Trung Thu có nguồn gốc từ Trung Quốc, diễn ra vào thời nhà Đường. Tương truyền, vào đêm Rằng tháng Tám Âm lịch, trăng tròn và sáng như vương, nhà vua Đường Minh Hoàng thấy thế nên dạo chơi, hóng gió ngắm trăng thanh ngoài vườn Ngự Uyển. Đang thưởng thức cảnh đẹp, nhà vua bỗng gặp đạo sĩ có phép tiên. Vị đạo sĩ này đã dùng phép đưa nhà vua lên cung trăng.

Khung cảnh trên cung trăng vô cùng hoa lệ với cảnh đẹp tuyệt trần và các điệu múa, giọng hát của các nàng tiên xinh đẹp, làm nhà vua say đắm đến quên cả thời gian. Đến khi đạo sĩ nhắc nhở trời gần sáng, nhà vua mới quay về nhưng mang trong mình một nỗi luyến tiếc, nhớ thương nơi này.

Cũng chính vì vấn vương, thương nhớ cảnh tiên nên vào đêm Rằm tháng Tám hàng năm, vua Đường Minh Hoàng lại ra lệnh cho dân gian tổ chức rước đèn và bày tiệc ăn mừng. Trong cung, nhà vua và Dương Quý Phi cùng nhau uống rượu dưới ánh trăng sáng, ngắm đoàn cung nữ múa hát để hồi tưởng lại khung cảnh kỳ diệu trong lần đi đến cung trăng.

Kể từ đó, việc tổ chức rước đèn, bày tiệc ăn mừng trong ngày Rằm tháng Tám đã trở thành phong tục dân gian.

Dị bản khác: Có người kể lại rằng, Rằm tháng Tám là sinh nhật của vua Đường Minh Hoàng nên triều đình đã ra lệnh dân chúng khắp nơi trong nước treo đèn, bày tiệc ăn mừng và cùng hân hoan chúc thọ nhà vua. Kể từ đó, tục giăng đèn bày cỗ trong ngày này đã trở thành tục lệ và du nhập vào Việt Nam ta.

>>> Xem thêm: 20 Món Quà Tặng Trung Thu Cho Người Thân, Người Yêu, Khách Hàng Ý Nghĩa

Các sự tích trong ngày Tết Trung Thu

• Sự tích Hằng Nga:

Hằng Nga và Hậu Nghệ là hai vị thần bất tử sống trên mặt trăng, song do bị đố kỵ, ghen ghét nên Hậu Nghệ đã bị vu oan, sau đó bị đày xuống trần gian làm thường dân, sống cùng người vợ là Hằng Nga.

Một ngày kia, mười người con trai của Ngọc Hoàng cùng nhau biến thành mười mặt trời, khiến mặt đất nóng bỏng, khô cằn. Trước tình cảnh này, Ngọc Hoàng đã triệu Hậu Nghệ đến cứu giúp. Nhờ tài bắn cung, chàng đã bắn hạ chín mặt trời và chỉ để lại một người con trai duy nhất của Ngọc Hoàng.

Để trả ơn, nhà vua đã trao cho Hậu Nghệ một viên thuốc trường sinh bất tử, dặn dò sau một năm mới được uống. Chàng mang thuốc về nhà, cất trong hộp và dặn vợ mình (tức Hằng Nga) không được mở chiếc hộp.

Vì tính tò mò nên nhân lúc Hậu Nghệ không có nhà, Hằng Nga đã mở chiếc hộp và nuốt chửng viên thuốc ngay thời điểm chồng nàng vừa trở về. Không kịp ngăn lại, Hậu Nghệ đành ngậm ngùi chứng kiến cảnh vợ mình bay lên mặt trăng. Kể từ đó, dù rất nhớ chồng, Hằng Nga vẫn không thể nào trở về trần gian được nữa.

Dưới trần, Hậu Nghệ vì nhớ thương vợ nên đã xây lâu đài trong mặt trời và đặt tên là “Dương”. Trên mặt trăng, Hằng Nga cũng xây lâu đài tương tự và đặt tên là “Âm”. Và vào Rằm tháng Tám hàng năm, Hằng Nga và Hậu Nghệ sẽ được gặp nhau, đoàn tụ trong hạnh phúc.

Lén uống thuốc trường sinh bất tử của Hậu Nghệ, Hằng Nga đã bay lên trời ngay trong đêm, vợ chồng xa cách (Nguồn: Internet)

>>> Xem thêm: Cách Làm Bánh Trung Thu Nhân Đậu Xanh Ngon, Đơn Giản Tại Nhà

• Sự tích chú Cuội:

Ở Việt Nam, người ta thường nhắc đến truyền thuyết Hằng Nga - chú Cuội. Tương truyền, một nàng tiên nữ tên Hằng Nga, rất xinh đẹp và yêu trẻ con, thường xuống trần gian chơi cùng trẻ em, mặc cho lệnh cấm của tiên giới. Một ngày nọ, Ngọc Hoàng cho tổ chức cuộc thi “Làm bánh ngày Rằm” với luật lệ, ai làm được bánh ngon, đẹp và lạ sẽ được trọng thưởng.

Vào dịp này, Hằng Nga đã xuống trần thăm hỏi và gặp được Cuội - một người chuyên nói dóc. Cuội đã bày cho nàng cách bỏ tất cả các nguyên liệu hòa lại, sau đó đem nướng lên là cho ra đời món bánh theo yêu cầu của Ngọc Hoàng. Kỳ lạ thay, những chiếc bánh này khi ra lò đều tỏa mùi thơm phưng phức, em nhỏ nào ăn vào cũng đều khen ngon.

Ngay sau đó, Hằng Nga trở về cung trăng và mang bánh dự thi. Nhưng vì Cuội không muốn xa Hằng Nga nên đã nắm lấy tay nàng. Một sức mạnh kỳ lạ đã kéo chàng cùng cây đa đầu làng lên tận cung trăng. Ngồi ở gốc cây đa trên cung trăng, nhìn bọn trẻ đang nô đùa bên dưới, Cuội nhớ nhà, nhớ em và chỉ biết ngồi khóc, buồn bã.

Trở lại với cuộc thi, với chiếc bánh có vị thơm ngon lạ kỳ, Hằng Nga đã giành giải nhất và đặt tên bánh là “bánh Trung Thu”. Song song với đó, nàng đã ước mỗi năm, vào ngày Rằm tháng Tám sẽ cùng chú Cuội xuống trần chơi với các em nhỏ. Kể từ đó, Ngọc Hoàng đã đặt tên ngày Rằm tháng Tám là “Tết Trung Thu”.

>>> Xem thêm: Văn Khấn Rằm Tháng 8, Rằm Trung Thu Theo Cổ Truyền Việt Nam Đầy Đủ Và Chi Tiết

Ý nghĩa Tết Trung Thu là gì?

Ban đầu, Tết Trung Thu là ngày để người lớn thưởng thức phong cảnh, ăn bánh, uống trà và ngắm trăng sáng vào giữa tiết Thu. Vào thời điểm này, trăng rất sáng, thích hợp để người xưa xem thiên tượng, dự đoán mùa màng.

Dần dần, Tết Trung Thu trở thành Tết dành cho trẻ em với các tập tục thắp đèn, phá cỗ được các bạn nhỏ yêu thích. Cha mẹ sẽ bày cỗ để các con cùng mừng trung thu, mua hoặc làm lồng đèn thắp bằng nến, treo trong nhà hoặc rước đèn. Thông qua các hoạt động này, các con sẽ hiểu được sự quý mến, yêu thương của ông bà, cha mẹ đối với mình.

Bên cạnh đó, Tết Trung Thu cũng là dịp để con cháu tỏ lòng biết ơn đến đấng sinh thành, ông bà, tổ tiên. Người ta thường mua bánh trung thu, rượu và trà để cúng tổ tiên, biếu người lớn tuổi, cha mẹ, thầy cô, bạn bè, họ hàng,... thể hiện tình yêu, tình làng nghĩa xóm “tối lửa tắt đèn” có nhau.

Ngày nay, các gia đình không còn cùng nhau sum vầy như ngày xưa. Con cháu thường đi làm ăn xa trong nhịp đời hối hả. Vì vậy, Tết Trung Thu đã trở thành dịp để mọi người trong gia đình tạm gác lại công việc, quay về sum họp bên gia đình, cùng nhau trò chuyện, quan tâm và săn sóc lẫn nhau. Dần dà, Tết Trung Thu đã trở thành ngày Tết gia đình, tình thân. Và đó cũng là khởi nguồn của cái tên Tết Đoàn Viên.

Ban đầu, Tết Trung Thu dành cho người lớn nhưng dần dà đã trở thành "lễ hội rước đèn" của thiếu nhi (Nguồn: Internet)

>>> Xem thêm: 9 Cách Làm Đèn Trung Thu Handmade Đơn Giản, Bắt Mắt Nhất

Những tên gọi khác của Tết Trung Thu

Tết Trung Thu là tên gọi phổ biến của ngày Rằm tháng Tám. Nhưng ít ai biết rằng, ngày này còn có nhiều tên gọi khác nhau như Tết Đoàn Viên, Tết Thiếu Nhi, Tết Trông Trăng,...

• Tết Đoàn Viên: Là tên gọi phổ biến thứ hai sau Tết Trung Thu, được đặt dựa trên nội hàm của lễ hội. Vào dịp này, các thành viên trong gia đình cùng quay về bên ông bà, cha mẹ để tận hưởng không khí yên bình trong ngày Rằm tháng Tám, bên cạnh mâm cỗ đầy bánh trái và tiếng cười vui của trẻ con.

Trung Thu còn có tên gọi khác là Tết Đoàn Viên - thời điểm mọi người trong gia đình quây quần bên nhau (Nguồn: Internet)

• Tết Thiếu Nhi: Đây là tên gọi phổ biến thứ ba của ngày Rằm tháng Tám. Vào ngày này, trẻ em được thỏa sức vui chơi với nhiều hoạt động ý nghĩa như ca múa nhạc, tham gia lễ hội Trăng Rằm, chơi trò chơi dân gian,... và đặc biệt là “rước đèn” - một hoạt động đặc trưng của Tết Trung Thu.

"Trung Thu là Tết Thiếu Nhi" - thời điểm trẻ em được vui chơi thỏa thích với hoạt động rước đèn quen thuộc (Nguồn: Internet)

• Tết Trông Trăng: Là tên không mấy phổ biến ở các thành phố lớn nhưng lại quen thuộc với các vùng quê. Cái tên “Trông Trăng” dùng để chỉ hoạt động ngắm trăng ở những khu vực xa ánh đèn phố thị - nơi người dân có thể thấy trăng từ bất kỳ chỗ nào. Bên cạnh đó, người dân thường tổ chức các mâm cỗ và cùng gia đình quây quần bên nhau, cùng tâm tình dưới ánh trăng sáng vằng vặc trên bầu trời đêm. Đó là lý do vì sao Tết Trung Thu còn được gọi là Tết Trông Trăng.
• Tết Hoa Đăng: Là tên gọi xuất phát từ hoạt động “thả hoa đăng” ở Trung Quốc vào ngày Rằm tháng Tám. Theo đó, người dân treo đèn lồng trước nhà và thả các loại lồng đèn có hình hoa đăng, bên trong ghi ước nguyện cùng ngọn nến thắp sáng, sau đó thả trôi trên dòng nước. Ở một số nơi khác, người dân thả hoa đăng lên không trung với ý nghĩa những ước nguyện của họ sẽ chạm đến các vị thần tiên.

Tết Trung Thu còn được gọi là Tết Hoa Đăng, với những đèn hoa đăng được thả trôi hoặc bay lên trước, cầu mong ước nguyện thành sự thật (Nguồn: Internet)

>>> Xem thêm: 2 Cách làm bánh trung thu Đài Loan Ngàn Lớp Chính Gốc

Các phong tục Việt Nam ngày Tết Trung Thu

Rước đèn Trung Thu

Những chiếc đèn lồng nhiều màu sắc, hình dạng cùng tỏa sáng rực rỡ dưới ánh trăng vàng là hình ảnh không thể thiếu trong dịp Tết Trung Thu. Những chiếc đèn lồng này được chế tạo từ các vật dụng rất đời thường, gắn liền với cuộc sống hàng ngày như lon sữa ông Thọ, giấy báo, vải, lụa, giấy nilon nhiều màu, tre, nến,... thể hiện sự mộc mạc, giản dị của người dân Việt Nam.

Ngày nay, người ta thường sử dụng đèn lồng điện tử với nhiều hình dạng và chất liệu khác nhau. Tuy nhiên, đèn lồng được làm thủ công vẫn có một nét đẹp đặc trưng và luôn được ưa chuộng vào mỗi dịp Trung Thu.

Vào ngày Rằm tháng Tám, không chỉ trẻ em mà cả người lớn cũng tổ chức lễ hội “Rước đèn Trung Thu”. Mọi người sẽ chuẩn bị những chiếc đèn ông sao thật lớn. Khi mặt trăng sáng và tròn nhất, tất cả sẽ cùng nhau xếp hàng dài và vừa đi vừa diễu hành, cùng hát vang ca khúc “Chiếc đèn ông sao”. Hoạt động này diễn ra suốt buổi tối và đi khắp các con phố.

Các em thiếu nhi cùng nhau rước đèn vào ngày Trung Thu (Nguồn: Internet)

Trông trăng

15/08 Âm lịch là thời điểm trăng tròn nhất, sáng nhất trong tháng, thích hợp để các thành viên trong gia đình quây quần, chia sẻ mọi điều về cuộc sống. Dưới khí hậu mát mẻ, cảnh trời đẹp nhất, ánh sáng soi rọi từng cảnh vật, cả gia đình cùng nhau vừa ngắm trăng, ăn cỗ vừa hàn huyên tâm sự.

Cúng Rằm Trung Thu

Tết Trung Thu không chỉ là “ngày cho trẻ em vui chơi” mà còn là dịp để mọi người chuẩn bị mâm cỗ cúng ông bà, tổ tiên, thể hiện lòng thành kính, sự quan tâm và cầu bình an, sức khỏe, tài lộc cho gia đình.

Phá cỗ Trung Thu

Vào dịp Trung Thu, mỗi nhà đều làm một mâm cỗ thể hiện lòng biết ơn, thành kính đến ông bà, cha mẹ, tổ tiên. Tùy vào vùng miền, cách bày trí mâm cỗ sẽ khác nhau, nhưng tựu trung lại sẽ gồm có bánh Trung Thu, kẹo, mía, thị, kẹo, bưởi,... Các vật phẩm này được bày trí theo Ngũ hành. Khi ánh trăng lên đỉnh, cả gia đình sẽ cùng nhau phá cỗ, thưởng thức hương vị ngày Tết Đoàn Viên.

Múa lân

Đường phố vào ngày Rằm tháng Tám luôn nhộn nhịp với những điệu trống múa lân. Lân thuộc Tứ linh, tượng trưng cho điềm lành nên múa lân vào đêm Trung Thu như cầu mong mọi người gặp điềm lành, may mắn.

Múa lân là hoạt động không thể thiếu trong ngày Rằm tháng Tám hàng năm (Nguồn: Internet)

Ăn bánh Trung Thu

Tết Trung Thu mỗi năm, mọi người đều mua bánh Trung Thu cúng ông bà, tổ tiên và nhâm nhi thưởng thức. Bánh có vị ngọt bùi, kết hợp cùng vị trà đắng và các loại nhân khác nhau, tạo hương vị thanh mát trong ngày Tết Đoàn Viên.

Bánh Trung Thu có hai loại: loại hình vuông tượng trưng cho mặt đất, thể hiện tính vững chãi, chắc chắn; loại hình tròn tượng trưng cho sự viên mãn, tròn đầy. Ăn bánh Trung Thu là cách để mọi người cầu mong bình an, hạnh phúc cho bản thân và gia đình.

Bánh Trung Thu tròn - thể hiện sự tròn đầy, viên mãn và bánh Trung Thu vuông - thể hiện sự vững chắc, mạnh mẽ (Nguồn: Internet)

>>> Xem thêm: Mâm Cỗ Trung Thu Gồm Những Gì? Ý Nghĩa Và Cách Bày Trí Đơn Giản Đẹp Mắt

Một số điều nên làm và điều cấm kỵ trong ngày Tết Trung Thu

Để đón Tết Trung Thu trọn vẹn, người dân thường rỉ tai nhau về những điều nên làm và không nên làm trong ngày này. Cụ thể:

• Những điều nên làm: Mặc đồ đỏ, thắp nhang cho ông bà, vén tóc sang 1 bên,...
• Những điều kiêng kỵ: Hạn chế vui chơi ở nơi xa, người bị ốm không nên ra ngoài để tránh nhiễm bệnh, mặc đồ tối màu,...

Những sự thật thú vị về ngày Tết Trung Thu

Sự thật về bánh Trung Thu: Phong thư trong chiến tranh

Vào cuối thế kỷ 14, lúc đạo quân người Hán chống lại triều đình Nguyên Mông, bánh Trung Thu đã trở thành phương tiện cất giấu mật thư liên lạc. Đó là do những chiếc bánh này được rao bán công khai vào Rằm tháng Tám nên chúng không bị nghi ngờ, giúp những thông điệp được truyền tải an toàn.

Kể từ đó, bánh Trung Thu đã trở thành biểu tượng của sự kiên trì, đoàn kết trong cuộc chiến chống lại quân xâm lược. Và cho đến ngày nay, loại bánh này không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực Trung Quốc, Việt Nam và các quốc gia Á Đông khác.

Đèn lồng bị cấm tại Hong Kong

Ở Hong Kong, đèn lồng bị pháp luật cấm do những mối lo ngại về an toàn. Trước đây, người dân vùng đất này từng chơi đùa với lửa trong đêm Trung Thu bằng cách tạt vào đèn lồng đang cháy, gây ra các trường hợp bỏng nặng. Vì vậy, chính quyền Hong Kong đã đưa vào Bộ luật Hình sự, cấm “tác động vào sáp nóng” ở nơi công cộng.

Trung Thu là “thời điểm vàng” để dự đoán thời tiết sắp tới

Người xưa thường xem mặt trăng trong đêm Trung Thu để dự đoán thời tiết cũng như mùa màng trong năm tới. Theo đó, nếu mặt trăng có màu vàng, mùa màng sẽ phát triển. Ngược lại, nếu mặt trăng chỉ hơi ngả vàng hoặc trắng, mùa màng sẽ không như mong đợi.

Một số câu hỏi liên quan đến Tết Trung Thu

Tết Trung Thu dành riêng cho ai?

Nhắc đến Tết Trung Thu, nhiều người sẽ nghĩ đây là ngày hội dành cho các em thiếu nhi. Nhưng thực chất, Tết Trung Thu dành cho tất cả mọi người, đặc biệt là những gia đình có con cháu làm ăn xa xứ.

Trung Thu ngày chính là ngày nào?

Ngày chính Trung Thu là ngày 15/08 Âm lịch. Tuy nhiên, trong thực tế, người ta thường tổ chức trước một ngày nên ngày 14/08 Âm lịch được xem là ngày vui nhất. Một số nơi còn xem ngày 14/08 Âm lịch là ngày chính của Tết Trung Thu.

Nên tặng quà gì cho trẻ em vào ngày Rằm tháng 8?

Vào ngày Tết Thiếu Nhi, bạn có thể tặng các em nhỏ những món quà nhỏ nhưng chứa nhiều ý nghĩa và thiết thực như đồ chơi truyền thống (đèn ông sao, mặt nạ, lồng đèn cá chép, tò he, trống ếch,...), đồng hồ thông minh trẻ em, balo/cặp sách, sách/truyện thiếu nhi,...

Tết Trung Thu học sinh có được nghỉ học không?

Tết Trung Thu không phải ngày lễ chính thức ở Việt Nam nên học sinh và người lao động vẫn đi học, đi làm bình thường.

Tết Trung Thu là phong tục cực kỳ ý nghĩa, thể hiện lòng biết ơn, báo hiếu của con cháu với cha mẹ, ông bà, tổ tiên. Hy vọng sau bài viết này, bạn đã hiểu hơn về nguồn gốc, ý nghĩa cũng như các tên gọi khác của ngày Rằm tháng Tám này nhé! Và đừng quên theo dõi Blog Nguyễn Kim để tìm hiểu thêm nhiều thông tin thú vị về các ngày lễ khác trong năm!